به طور کلی پمپ های هیدرولیک به سه گروه کلیدی پیستونی، پره ای و دنده ای طبقه بندی می شوند که در این مقاله مبحث اصلی ما پمپ پیستونی و دنده ای خواهد بود.

پمپ دنده ای چیست ؟

این پمپ که با نام پمپ غلیظ کش نیز شناخته می شود جزء پمپ های جابجایی مثبت بوده و قادر است حجم مشخصی از مایع را درون خود نگه دارد و سپس به واسطه قطعات دندانه مانند خود آن را به قطعات دیگر منتقل کند، از شاخصه های بارز این ابزار پمپاژ پیوسته و یکنواخت سیال به واسطه چرخ‌ دنده‌ های تعبیه شده است.نقش کلیدی چرخ دنده ها این است که با حرکت خود در بخش ورودی ابزار موجب مکش مایع می شوند که نتیجه آن کشیده شدن مایع به درون پمپ است و در مرحله بعد پمپ؛ سیال را به لوله های خروجی هدایت خواهد کرد.



انواع پمپ دنده ای

به طور عمومی این ابزارها به دو گروه پمپ های خارجی و داخلی تقسیم می شوند که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد :

1- پمپ خارجی

این مدل واجد دو چرخ دنده متقارن و یک اندازه است، هرچند که چرخ دنده ها توسط شفت ‌های جداگانه ‌ای مدیریت می شوند اما کاملاً با یکدیگر درگیر هستند به طوری که وقتی یکی از آنها به واسطه نیروی موتور شروع به حرکت می کند چرخ دنده مقابل نیز آغاز به فعالیت خواهد کرد، البته در برخی از نمونه ها چرخ دنده به واسطه موتورهای جداگانه ‌ای به حرکت در می آیند.

مزایا


  • قابل استفاده برای انواع سیالات
  • سرعت فعالیت و فشار بالا
  • می توان راکت حرارتی و سرمایشی را به آن اضافه نمود
  • به علت میزان خطای کم و کارکرد بسیار خوب امکان جایگزینی به جای دوزینگ پمپ را دارا هستند
  • بدون ایجاد آلودگی صوتی
  • وارد نمودن فشار کم به شفت
  • می توانند به انواع اتصالات مثل رزوه و فلنج ها به راحتی متصل شوند
  • قابل تولید با متریال متنوع
  • به جهت مونتاژ و دمونتاژ نیاز به تجهیزات ویژه ندارد
  • مقاوم نسبت به گرد و غبار
  • قیمت مقرون به صرفه




معایب


  • در مدل بوش، یاتاقان درون مایع جای دارد.

  • چنانچه سیال واجد ذرات جامد یا زبر باشد ممکن است سبب سایش دنده ها گردد.



2- پمپ داخلی


از دو چرخ دنده غیر متقارن تشکیل شده که گاهی به علت همین موضوع به آنها پمپ های ماه و ستاره نیز گفته می شود، فعالیت چرخ دنده ها با یکدیگر همراه است و می توانند حرکت همدیگر را تسهیل نمایند.

مزایا


  • خاصیت مکش خود به ‌خودی
  • خروجی هماهنگ و بدون نوسان
  • پیشنهادی برای سیال هایی با ویسکوزیته بالا
  • فعالیت موثر و قابل قبول چرخ دنده ها در دو جهت
  • قابل طراحی با توجه به نیاز مشتری
  • قادرند برای مدت زمان کوتاهی خشک کار کنند
  • سهولت در تعمیرات و یا نگهداری
  • قابلیت مچ شدن با انواع اتصالات در ورودی و خروجی




معایب


  • از لحاظ عملکردی و فشاری کارکرد متوسط و یا پایینی دارد
  • عموما بار مضاعفی را بر روی شفت وارد می کند
  • احتیاج به مدیریت بر روی سرعت دوران دارد



پمپ پیستونی چیست ؟


این پمپ ها نیز در گروه پمپ های جابجایی مثبت جای داده می شوند و ممکن است به اسامی دیگری چون پمپ‌ کارواش و یا پلانجری نیز نامیده شوند.

در حالاتی که کاربر برای مکانیسم مورد نظر نیاز به فشار خروجی بالا و دبی پایین داشته باشد این پمپ ها می توانند گزینه مناسبی باشند چرا که واحد مکانیسم عمل پمپاژ رفتشت و برگی هستند، البته این پمپ ها در انواع مختلفی تولید می شوند که وجه تمایز اصلی آنها در پیستون ها و تعداد سیلندر های تعبیه شده در آنهاست.

مکانیسم عمل این قطعات بدین شکل است که پیستون ها با چرخش دورانی در درون سیلندر حالت رفت و برگشتی دارند و سبب پمپاژ روغن و یا سیال به درون منبع پیستون خواهند شد و در آخر روغن به درون پمپ انتقال می ‌یابد ( در واقع الکتروموتور سبب چرخش شفت اصلی دستگاه شده و با فعالیت شفت این پمپ ها شروع به پمپاژ روغن خواهد کرد.)



انواع پمپ های پیستونی


  • پمپ های بالابر
  • پمپ های قدرتی یا فشاری
  • پمپ های محوری
  • پمپ های شعاعی



مزایا


  • دامنه فعالیتی بالا ( فشار 100 الی 1000 بار)
  • می توان قدرت را بدون تغییر در سرعت جریان سیال تنظیم نمود
  • امکان مدیریت جریان
  • توصیه شده برای سیالات با ویسکوزیته بالا




معایب


  • دبی پایین
  • هزینه نگهداری و تعمیر زیاد
  • سر و صدای زیاد در هنگام فعالیت
  • ابعاد زیاد در قیاس با سایر نمونه ها



بررسی شباهت های پمپ دنده ای و پیستونی

جالب است بدانید که شباهت های پمپ دنده ای و پیستونی کمتر از تفاوت های آنهاست، این موارد شامل حالات زیر می شوند :

اولین وجه اشتراک این دو قطعه این است که هر دو در گروه پمپ های هیدرولیک دسته بندی می شوند، یعنی قادرند انرژی مکانیکی تولید شده را به انرژی هیدرولیکی تبدیل نمایند.
هر دو در دسته پمپ های انتقالی مثبت جای دارند پس می توان گفت که از لحاظ عملکردی تا حدودی به یکدیگر شباهت دارند، یعنی در هر دو سیال وارد پمپ شده و پس از پایان هر چرخه کاری از پمپ تخلیه می گردد.
در این نوع پمپ ها تولید فشار پارامتری کاملا مستقل و جدا از ارتفاع می باشد.
این پمپ ها قادرند برای سیالات متنوعی کاربرد داشته باشند و گاهاً مشاهده می شود که هر دو آنها می توانند در مواردی مشابهی مثل صنایع غذایی، دارویی و صنعتی به شکل مثمر ثمری ایفای نقش کنند.



بررسی تفاوت های پمپ پیستونی و دنده ای


اصلی ترین وجه تمایز بین این دو قطعه در چگونگی ایفای نقش آنهاست، در مبحث شباهت ها این موضوع عنوان شد که هر دو پمپ در پایان چرخه کاری سیال را تخلیه می کنند

اما یک چرخه کاری در نمونه های پیستونی یک رفت و برگشت کامل پیستون را شامل می شود در صورتی که در نمونه های دنده ای به معنای یک دور دوران کامل چرخ دنده هاست.
در مدل های پیستونی این قابلیت وجود دارد که جریان بیشتری تولید گردد یعنی به عبارتی این مدل ها برای مصارفی که نیاز به حداکثر توان دارند گزینه کارآمد تری محسوب می شوند چرا که مدل های دنده ای فاقد چنین قابلیتی هستند.
در نمونه های پیستونی کاربر می تواند دبی های تولیدی را به صورت دلخواه تنظیم کند اما در نمونه دیگر دبی قابلیت تغییر ندارد.
از لحاظ مصرف انرژی مدل های پیستونی به علت عملکرد مفید تر سوخت کمتری را مصرف می کنند.


پمپ پیستونی یا دنده ای کدام یک را انتخاب کنیم ؟

برای پاسخ به این سوال به مقایسه چند آیتم کلیدی بین این دو پمپ می پردازیم :

توان و بازدهی پمپ

هنگامی که میزان اسب بخار دستگاه بیشتر می شود با جابجایی پمپ پیستونی به جای دنده ای می توانید میزان مصرف سوخت را تا حجم چشمگیری کاهش دهید.

عملکرد و بهینه بودن

هنگامی که شما از هر دستگاهی درخواست بار بیشتری می کنید طبیعتا تجهیزات درگیر موظف به انجام فعالیت بیشتری می شوند اما باید این را هم بدانید که در این شرایط شما نیاز به دبی متفاوتی دارید و در این حالت فقط پمپ های پیستونی به علت قابلیت تنظیم می توانند نیاز شما را برطرف نمایند چرا که در پمپ های دنده ای میزان دبی پارامتری کاملاً ثابت است.

تجهیزات کنترلی

در نمونه ‌های دنده ‌ای کاربر فقط می‌ تواند به واسطه مانیفولد و شیربندی دستگاه را مدیریت کند اما در نمونه های پیستونی کاربر قادر است تجهیزاتی چون جبران ساز فشار، حسگر بار، گشتاور، مدیریت فشار از راه دور و … را نیز بر روی پمپ بیافزاید، پس اینطور می‌ توان گفت که پمپ های پیستونی بسیار منعطف تر از نمونه دیگر هستند.

ارتقاء سیستم خنک کننده

در نمونه‌ های پیستونی با نصب یک فن + مدیریت متناسب فشار معکوس؛ می ‌توانید پروسه عملیات را طوری تنظیم کنید که در صورت افزایش حرارت فن سریعتر بچرخد.

راندمان نهایی

و در پایان با توجه به برآیند تمامی آیتم‌ های ذکر شده این طور می‌ توان عنوان نمود که در سیستم هایی با پمپ پیستونی به علت فعالیت بهینه و قابلیت کنترل؛ راندمان نهایی افزایش خواهد یافت پس در اغلب موارد پمپ های پیستونی گزینه مناسب تری خواهند بود.

منبع: پمپ پیستونی یا دنده ای؟ کدام را انتخاب کنیم ؟