قواعد تشکیل و ثبت اتحادیه های تعاونی
اتحادیه تعاونی نهادی متشکل از شرکت های تعاونی عضو با موضوع فعالیت واحد به منظور تحقق اهداف مندرج در قوانین و مقررات تعاونی ها می باشند. به طور کلی اتحادیه های تعاونی موجود در کشور در حال حاضر به دو گروه تقسیم می شوند :
اول : گروهی که تشکیل و فعالیت آن ها طبق مقررات قانون بخش تعاونی مصوب 1370 است.
دوم : گروهی که تشکیل و فعالیت آن ها طبق مقررات قانون شرکت های تعاونی مصوب 1350 است.
بنابراین اتحادیه های تعاونی مربوط به بخش تعاون سال 1370 با عضویت شرکت های تعاونی داوطلب با حداقل هفت عضو که دارای موضوع فعالیت هستند در سطح استان و شهرستان و مرکزی تشکیل می گردد و اتحادیه های تعاونی مربوط به قانون شرکت های تعاونی مصوب 1350 شرکت های تعاونی روستایی نامیده می شود.
اتحادیه ها که متشکل از شرکت های تعاونی است دارای ارکانی مانند اعضاء خود می باشد. ارکان اتحادیه شرکت های تعاونی هر کدام دارای نقش مهمی در اتحادیه می باشند و هر کدام وظایفی را بر عهده دارند که مانند این وظایف در شرکت های تعاونی قابل درک است. هر اتحادیه تعاونی دارای سه رکن مجمع عمومی ، هیئت مدیره و هیئت بازرسی است.
قانون بخش تعاونی مصوب 1370 به ذکر اهداف و مقاصد اتحادیه های تعاونی پرداخته که عبارتند از :
1. ارائه خدمات آموزشی و فرهنگی و تبلیغاتی مربوط به امور تعاون به تعاونی های عضو و بالا بردن سطح علمی و فنی و تخصصی و اطلاعات مورد نیاز اعضاء آن ها و گسترش تعلیمات تعاونی
2. ارائه خدمات تحقیقاتی و مطالعاتی پیرامون موضوعات مورد نیاز تعاونی های عضو و کمک به جمع آوری آمار و اطلاعات و گزارشات اقتصادی و اجتماعی به آنان و وزارت تعاون
3. کمک به سازماندهی و حسن اداره امور و هماهنگی و حفاظت و توسعه تعاونی های موضوع فعالیت خود
4. کمک به برقراری ارتباط و همکاری متقابل بین تعاونی ها و بین آن ها و مردم و دولت و سایر ارتباطات داخلی و خارجی
5. ارائه خدمات اداری ، مالی ، حسابداری ، حسابرسی ، بازرسی ، تجاری ، اعتباری و تشکیل صندوق های قرض الحسنه و سایر فعالیت های اقتصادی مورد نیاز تعاونی های عضو
6. تامین نیازهای مشترک و بازاریابی و خرید و فروش و صادرات و واردات تعاونی های عضو
7.ارائه خدمات فنی ، تخصصی ، حقوقی و قبول وکالت اعضاء در کلیه امور مورد نیاز آنان ، خدمات مشاوره ای و راهنمایی و سایر تسهیلات مورد نیاز تعاونی ها
8. نظارت بر التزام تعاونی های موضوع فعالیت خود به رعایت قوانین و مقررات مربوط و معرفی متخلفین به مراجع قانونی ذیربط
9. حل اختلاف و داوری در محدوده امور مربوط به تعاونی ها به صورت کدخدا منشی و صلح اعضاء تعاونی ها.
اهداف و مقاصد یاد شده ذهن هر مخاطبی را به این سو می کشاند که عضویت در اتحادیه های تعاونی اجباری است در حالی که عضویت در اتحادیه اختیاری است و تعاونی هایی که عضو اتحادیه نباشند از حقوق قانونی محروم نخواهند بود.
تشکیل شرکت تعاونی در راستای شکوفایی اقتصاد در قانون اساسی پیش بینی گردیده و فلسفه پیش بینی چنین شرکتی وجود مزایای ویژه ای است که جزء ذات آن است اما شرکت هایی که با اختیار خود، اتحادیه ای تشکیل می دهند و یا به اتحادیه ای می پیوندند قصدشان کسب امتیازاتی ویژه فراتر از آنچه در قانون است بوده و هدفشان مهیا نمودن شرایطی برای تسهیل فعالیت در یک مجموعه وسیع تر و بزرگ تر می باشد .
اتحادیه های تعاونی که متشکل از شرکت های تعاونی است به تناسب تعداد اعضاء تعاونی و میزان ارائه خدمات از اعضاء خود حق سهم دریافت می کنند که به این ترتیب پرداخت سهم تعاونی ها به عنوان عضو ، سرمایه شرکت محسوب می گردد و افزایش سرمایه اتحادیه از طریق افزایش سهم آنان و پرداخت حق عضویت و سایر دریافتی ها تامین می گردد و هرگونه تصمیم درباره سرمایه ( یا افزایش یا کاهش آن ) باید به تصویب دوسوم اعضاء مجمع عمومی اتحادیه برسد.
به موجب ماده 51 قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی :
شرکت ها و اتحادیه های تعاونی با رعایت این قانون پس از تهیه طرح و تصویب آن به کیفیتی که در آیین نامه اجرایی مشخص خواهد شد باید مدارک ذیل را برای تشکیل و ثبت ارائه دهند :
1. صورتجلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی و اسامی اعضاء و هیدت مدیره منتخب و بازرسان
2. اساسنامه مصوب مجمع عمومی
3. درخواست کتبی ثبت
4. طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون
5. رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه
6. مدارک دعوت موضوع بند 2 ماده 32
انحلال اتحادیه تعاونی
در انتها خالی از لطف نیست تا به انحلال اتحادیه های تعاونی نیز اشاره ای داشته باشیم. ماده 54 قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی مصوب 1370 در انحلال اتحادیه شرکت های تعاونی با انحلال شرکت های تعاونی و اصفیه آن ها تفاوتی قائل نگردیده و مقرر می دارد :
” شرکت ها و اتحادیه های تعاونی در موارد ذیل منحل می شوند :
1. تصمیم مجمع عمومی فوق العاده
2. کاهش تعداد اعضاء از حد نصاب مقرر در صورتی که حداکثر ظرف مدت سه ماه تعداد اعضاء به نصاب مقرر نرسیده باشد.
3. انقضای مدت تعیین شده در اساسنامه مربوط در صورتی که در اساسنامه مدت تعیین شده باشد و مجمع عمومی مدت را تمدید نکرده باشد.
4. توقف فعالیت بیش از یک سال بدون عذر موجه
5. عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط پس از 3 بار اخطار کتبی در سال به وسیله وزارت تعاون بر طبق آیین نامه مربوط
6. ورشکستگی طبق قوانین مربوطه ”
